اولین مناظره انتخاباتی ، شب گذشته در حالی بر روی آنتن سیما رفت که میلیون ها ایرانی ، تلویزیون های خود را بر روی شبکه 3 تنظیم کرده بودند تا ببینند دو نامزد اصلاح طلب و اصولگرا ، اولین تجربه از این نوع را چگونه رقم خواهند زد.
در انتخابات گذشته ریاست جمهوری ، کاندیداها ، رأساً وارد مناظره نشدند و این ، نمایندگان آنها بودند که این مهم را به عهده گرفتند.
پیشتر نیز در جریان انتخبات دوم خرداد ، چهار کاندیدای آن دوره ، در میزگردی که دکتر نهاوندیان اجرای آن را بر عهده داشت ، شرکت کردند و به سوالات وی پاسخ دادند و البته در نهایت ، این سید محمد خاتمی بود که جواب هایش بیشتر به دل مردم نشست.
دیشب ، هرچند مردم پس از سال ها ، منتظر یک مناظره واقعی بین کاندیداها بودند ، اما فقدان یک "رویکرد مناظره محور" در "چارچوب بندی برنامه" ، باعث شد این مناظره ، در حد یک مصاحبه تلویزیونی تقلیل یابد ، نکته ای که محسن رضایی نیز در همان ابتدای برنامه ، بدان اشارتی منتقدانه داشت.
با این حال ، مجری برنامه ، که قاعدتاً می بایست صرفاً آغاز کننده بحث می شد و در ادامه برنامه به تنظیم و تقسیم وقت و ارائه سرفصل ها می پرداخت ، گاه در حد خبرنگاری که در یک گزارش میدانی تلویزیونی ، سوالات کلیشه ای می پرسد ظاهر می شد و گاه نیز برای خالی نبودن عریضه ، به تکرار صحبت های یکی از طرفین می پرداخت و نظر طرف مقابل را می پرسید، مثلاً اگر محسن رضایی می گفت که "باید سهام نفت ، قبل از توزیع بین مردم در پروسه تولید و اشتغال وارد شود" ، مجری رو به کروبی می کرد و می گفت: آقای رضایی معتقدند که باید سهام نفت ، قبل از توزیع بین مردم در پروسه تولید و اشتغال وارد شود ، نظر شما چیست؟!
و این در حالی است که کروبی هم در همان جلسه حضور داشت و مانند مجری شنیده بود که رضایی چه گفته است و نیازی به تکرار و گرفتن وقت برنامه نبود!
از این رو ، پر بیراه نیست اگر بگوییم ، ضعف مجری این مناظره ، آن را تا حد زیادی از حیز انتفاع انداخت و این فرصت را از کاندیداها گرفت که به طور جدی به نقد برنامه های همدیگر بپردازند .
دیشب ، هرچند رضایی ، می کوشید سمت و سوی برنامه را به سمت مناظره پیش ببرد ، ولی گویا این امر ، از توان مجری خالی بود و شاید هم او ، مأمور بوده است و معذور!
البته ، شاید بتوان به مجری نیز تا حدی حق داد زیرا چنین تجربه ای در ایران نوظهور است و باید در گذر زمان انتظار توانمند شدن مجریان تلویزیونی در مناظره های سیاسی - که یک اتفاق نادر در رسانه ملی است - را داشت.
گذشته از این ، ورود متعدد و نابهنگام افرادی به صحنه ،که مدام نزد مجری و گاه پیش کاندیداها می رفتند و کاغذهایی به آنان می دادند ، غریب و شگفت انگیز بود.
این در حالی است که حتی در برنامه های عادی نیز ، ارتباط با مجری برنامه ، از طریق سیستم بی سیم صورت می گیرد و نیازی به رفت و آمدهای مکرر به روی صحنه نیست.
این که آن افراد که بودند و بر روی کاغذهایی که مدام به مجری و طرفین مناظره می رساندند چه چیزهایی نوشته شده بود ، الله اعلم ؛ ولی باید گفت که این رفت و آمدها ، اصلاً تصویر مناسبی از این برنامه در نزد مخاطبان ایجاد نکرد.
و اما نکته پایانی در این باره نیز به وقت اندک مناظره اختصاص دارد.
امروزه در بسیاری از دموکراسی ها ، چندین مناظره تخصصی بین کاندیداها برگزار می شود و به عنوان مثال در انتخابات آمریکا مناظره ای با موضوع سیاست خارجی برگزار می شود ، در مناظره ای دیگر مسائل داخلی مورد بررسی کاندیداها قرار می گیرد و ... .
حق مطلب هم همین است زیرا در زمان کوتاهی مانند 40 دقیقه برای هر کاندیدا - که در مناظره دیشب شاهدش بودیم - واقعاً نمی توان به سرفصل ها و کلیات دیدگاه ها و برنامه ها نیز پرداخت چه رسد به این که کاندیداها بخواهند همدیگر را نقد نمایند و از خود دفاع هم بکنند.
لذا باید با تجربه گرفتن از کاستی های کنونی ، مناظره های آتی را در فضای مناسب تری برگزار کرد ، چه آن که اگر سنت مناظره ، به معنای واقعی اش در فرهنگ سیاسی ایران جا بیفتد ، انتخاب موفق تری در انتظار مردم خواهد بود و الا اگر قرار باشد یک مصاحبه متعارف تلویزیونی ولو با نام پر طمطراق "مناظره" در فرصتی اندک و در فضایی غیرچالشی بر روی آنتن برود ، چیزی جز کلی گویی و تعارف و البته گاه جرقه های ناگهان ، از آن حاصل نمی شود و از این تنور ، نانی برای ملت در نمی آید!
