زشت و زیبایی سریال یوسف پیامبر (ع)

اکنون که سریال تلویزیونی "یوسف پیامبر(ع)" ساختـــه فرج الله ســـلحشـور تـوجـه بسیـاری از مخـاطبـان سیمـا و همچنین کارشناسان و منتقدان سینمایی و تلویزیونی را به خود جلب کرده، می‌توان باور کرد که سلحشور ‌مخاطب تلویزیونی خود را شناخته است اما گروهی از کارشناسان، منتقدان و تعدادی ازمراجع عظام برعدم تطابق کامل سناریوی این فیلم با واقعیت های مسلم تاریخی تاکید دارند. 

هفته ها بود که ما شاهد پخش این سریال ‌از شبکه یک سیما بودیم. برای اینکه بتوانیم نه ‌به دفاع و نه درمقابل سریال بایستیم با چند تن از اهالی سینما وحتی مردم عامی‌به گفتگو نشستیم تا ‌نظراتشان را دراین باره بشنویم. هرکدام ازاین افراد ا شغل‌های مختلف نظرات جالبی داشتند یکی به دفاع ‌و دیگری به انتقاد ازسریال و کارگردانش سخن می‌گفت.

‌کیوان کثیریان یکی از منتقدین سینما درمورد سریال یوسف پیامبر اظهارداشت: اگرچه سریال به دلایل ‌مختلف توانسته با مخاطب ارتباط برقرار کند و درصد بالای جذب مخاطبش در آمارها نشان از استقبال ‌مخاطب دارد، اما به لحاظ ساختاری کار موفقی نبوده است. وی گفت: این داستان با داستان واقعی که در ‌قرآن آمده و منابع مستندی که معتبر هستند همخوانی دارد، اما ایرادهایی هم برآن وارد است.  ‌کثیریان ادامه داد: درداستان‌های قرآنی، صدر اسلام، ادبیات کهن ایرانی و غیره می‌شود انتخاب‌های بهتری ‌داشت و از کسانی که تسلط بیشتری در فن سینما ونوشتن فیلمنامه دارند استفاده کرد.

وی افزود: معتقد بودن ‌به یک چیز کافی نیست؛ بلد بودن آن فـرد یـکـی از شـروط مـهـم اسـت؛ داسـتـان یوسف پیامبر جزء داستان‌های دراماتیک ‌و پرکشش دینی ما می‌باشد و به نظر می‌آمد انتخاب‌های بهتری می‌توانست وجود داشته باشد تا این سریال عظیم ساخته ‌شود. کثیریان به قصه سریال اشاره کرد و گفت: قصه پرکششی بود و البته سلحشور هم درجاهایی که احساس ‌کرد برای مخاطب جذاب است شاخ و برگش را زیاد نمود. وی تصریح کرد: من کارشناس امور دینی نیستم ‌اما تا جایی که تحقیق کردم، بسیاری از شاخه‌های داستان به اندازه کافی سندیت ندارند. کثیریان چند همسری ‌دراین سریال را مخالف عرف دانست و ادامه داد: ترویج مسائلی مانند«چند همسری»که درسریال دیده می‌شود ‌مورد قبول عرف ما نیست و پرداختن سلحشور به این گونه مسائل، اغراق آمیز و غیرواقعی به نظر می‌آید.

وی گفت: کارشناس نیستم اما از پدرانمان هم که می‌پرسیم این طور داستان یوسف را تعریف نمی‌کنند، ‌بعضی جاها به نظر می‌آید خلاف واقع باشد. کثیریان ادامه داد: این فیلم به لحاظ ساختاری، امور فنی سینما، دیالوگ ‌نویسی، فیلمنامه و حتی فیلمبرداری و صحنه آرایی کار ضعیفی است که البته آدم‌های حرفه ای در این کار ‌بودند که کاررا ساده گرفتند و کار، سردستی انجام شده است. کثیریان افزود: داستانی که در قرآن وجود دارد ‌بسیار خلاصه تر از آن است که بشود درموردش سریال طولانی مدت ساخت. وی به بخش مهم این سریال یعنی ‌استفاده از منابع معتبر درساخت این کار اشاره کرد و گفت: مهم این است که تحقیقات فیلمنامه نویس از منابع ‌مستند و معتبر باشد و خدای نکرده چیزی درآن نباشد که خلاف واقع باشد.

کثیریان درادامه گفت: کارهای ‌قرآنی حساسیت های خودش را دارد، اطلاعاتی که همیشه در ذهن می‌ماند همین سریال‌هاست؛ یعنی ‌‌"حضرت یوسف" که برای اولین بار ساخته شده در ذهن بیننده ایرانی می‌ماند و اطلاعاتی که در آن داده شده ‌به عنوان اطلاعات معتبر ومستند است که همه می‌توانند به آن استناد کنند. کثیریان اذعان داشت: این کارها ‌تیغ دولبه هستند! ساختن کارهای تاریخی و قرآنی، آدم‌هایی که مشرف به تاریخ و زبان سینما به شکل ‌استانداردش باشند را می‌خواهد. وی به شخصیت کارگردان این سریال اشاره کرد و گفت: سلحشور آدم ‌شریف و معتقدی است و این شرط شاید لازم باشد اما کافی نیست زیرا نباید به ظاهر سریال‌ها نگاه کرد. ‌کثیریان به سریال تنهاترین سردار و کارگردان آن اشاره کرد و ادامه داد: شاید برخی سریال‌ها را که دیگران ‌کارگردانی کرده بودند مثل تنها ترین سردار که اصلا فکر نمی‌کردیم فخیم زاده این‌چنین سریالی بسازد و همیشه ‌تصورمان روی سریال‌های پلیسی بود؛ اما این سریال کار قابل قبولی بود که اتفاق افتاد اما در مورد سلحشور و کارگردانی اش برای این سریال بیش از این انتظار می‌رفت.

وی افزود: ممکن است سریال یوسف پیامبر هم اکنون واکنش مثبت مخاطب را به همراه داشته باشد؛ ولی آن ‌افت یعنی تاثیری که درذهن مخاطب‌ها می‌گذارد و همیشه هم می‌ماند، افت کمی‌نیست که ‌اگر سلحشور دربعضی نقاط درست عمل نکرده باشد اتفاق خوبی نیست. کثیریان تصریح کرد: داستان و روابطی ‌که در شکل گیری این داستان بوده تاثیر مثبت داشته و اگر کسی غیرازسلحشور این قصه را می‌ساخت قطعا ‌تاثیر بهتری داشت. وی ادامه داد: سلحشور در کارنامه اش سریال ایوب پیامبر را هم دارد که متاسفانه ‌اصلا نه دیده شد ونه کارقوی بود؛ متاسفانه سوخت و دیگر کسی آن را کار نمی‌کند یا مردان آنجلس که کار ‌متوسطی بود ‌و می‌شد خیلی بهتر از اینها کار کرد. کثیریان با اشاره به استفاده از نیروی شایسته تر در کارهای تاریخی افزود: ما با نیروی بهترو شایسته تر ‌می‌توانیم کارهایی که یک بار انجام می‌شود را به نحو احسن انجام دهیم.

وی با پیشنهاد ساخت زندگی پیامبر ‌(ص) به دست اندرکاران گفت: مهمترین چیزی که وجود دارد این است که چرا هیچ دست اندرکاری از ‌تلویزیون و سینمای ما به فکر ساخت داستان زندگی پیامبر(ص)(حضرت محمد) نیست؟ همچنین محمد رضا کریمی‌مدیراطلاع رسانی دانشگاه آزاد اسلامی‌گفت: داستان یوسف با توجه به اینکه در قرآن ‌مجید به عنوان احسن القصص ذکر شده؛ دارای ویژگی ها و جذابیت‌هایی بود که صدا و سیما به فکرساخت و ماندگار کردن آن افتاد. وی گفت: همانطورکه در طول تاریخ هم مشخص است هیچ ‌چیزی مانند فیلم و سریال نمی‌تواند تاثیرگذار باشد و نقش هنر می‌تواند ماندگاری اثررا برروی افکار ‌عمومی‌داشته باشد. کریمی‌افزود: از دو زاویه سریال حضرت یوسف را می‌شود بررسی کرد؛ چیزی که ‌درکتاب قرآن وتفاسیر نگاشته شده که یـــــک واقــعــــیـــت تــــاریـــخی است؛ و زمانی که به سبک فیلمنامه درآمده، ‌تاحدودی جنبه روایت‌های غیرمعروف و غیرموثق درآن نفوذ کرده است. وی ادامه داد: منابعی که درانتهای ‌تیتراژ این سریال نوشته شده نشان می‌دهد که تحقیقات بسیاری برای ساخت این سریال شده ‌است.

مدیراطلاع رسانی دانشگاه آزاد اظهار داشت: سلحشور به‌خاطر اینکه سریال مخاطب زیادی داشته و‌مردم پسند باشد، قسمت‌هایی از سریال را پررنگ و درقسمت‌هایی از تاریخ منحرف شده است. وی با اشاره به ‌پرمخاطب بودن این سریال نزد مخاطبان گفت: این سریال مخاطب بسیاری دارد و دارای ریتمی‌است که مخاطب ‌را به دنبال خود می‌کشاند. وی افزود: راجع و بعضی فیلمسازها به این سریال ایرادهایی را وارد کردند؛ اما ‌زاویه دوم را هم باید دید یعنی زحمتی که برای ساخت این سریال تاریخی کشیده شده است. کریمی‌افزود: در ‌پایان این سریال فیلمساز و عوامل تولید باید اطلاع رسانی کنند که علت پررنگ کردن و استفاده از تفاسیر در ‌سریال و یا سریع پرداختن و گذشتن از بعضی قسمت‌ها چه بوده است؟ و این را به مردم صادقانه گزارش دهند تا ‌مردمی‌که سریال را دنبال کردند آن را قبول کنند. وی ادامه داد: تولید سریال تاریخی درنوع خود اقدام ‌ارزشمندی است. این سریال نیز با توجه به هزینه های بسیار، نقاط ضعف هم دارد.

‌کریمی‌ در پایان سخنان خود گفت: این باید تجربه ای برای سریال‌های بعدی که در صدا و سیما تولید می‌شود ‌باشد تا با درنظر گرفتن حساسیت ها کارهای بعدی را به نحو بهتری تولید کنند.‌ صدیق شریف بازیگر سینما و تلویزیون هم درمورد سریال حضرت یوسف گفت: این مسئله نیاز به کالبد ‌شکافی و تعمق بیشتری دارد؛ اما مسئله مهم این است که سریال یوسف پیامبر دارای قصه خوب وجذابی ‌است. وی ادامه داد: مردم که همان مخاطبان این سریال هستند ازاین سریال خوششان آمده پس انتظار استقبال ازاین سریال را می‌توان داشت. فلورا سام نویسنده و بازیگر سینما وتلویزیون نیز درمورد سریال حضرت یوسف گفت: زحمت زیادی کشیده ‌شده و همه سعی شان را کرده اند که کار قابل قبولی ارائه بدهند. وی ادامه داد: سریال یوسف پیامبر ‌پروداکشن قوی داشت و روی این سریال تاریخی زحمت کشیده شده است. ‌سعید شیخ زاده هم که سابقه دوبلوری و بازیگری در سینما و تلویزیون دارد در مورد سریال یوسف ‌پیامبر گفت: این سریال مخاطبش را پیدا کرده است، اما انتظار می‌رفت با هزینه هایی که برای این سریال شده ‌از نظر فنی کیفیتش بالاتر باشد. اگر سلحشور رضایت اهل سینما را به‌دست می‌آورد، بــــــــــــد نـــــبـــود. شیخ زاده به وفادار بودن این قصه به قرآن اشاره کردو گفت:  این سریال مشخص است که با تحقیقات کامل ‌نوشته شده است. درست است که کارگردان و نویسنده این کار رنگ و لعاب بیشتری به سریال داده اما همه اینها ‌با تحقیق بوده است. ‌وی با اشاره به شخصیت پردازی ها دراین سریال گفت: انتخاب بعضی از بازیگران، به جا نبود زیرا دقیقا بعضی از ‌شخصیت ها را نمی‌توانستی باور کنی، شاید درانتخاب‌ها شخص دیگری انتخاب می‌شد بهتر بود. ‌شیخ زاده دیالوگ‌های استفاده شده در سریال را کاملا امروزی دانست.‌ وی درادامه گفت: این اس ام اس هایی که تولید می‌شود ربطی به عدم توفیق این سریال ندارد؛ دنیا تغییر ‌کرده و این شیطنت هایی است که درهمه جای دنیا حتی کشورما نیز هست. ‌ازمیان مردم عبور می‌کنم و به دنبال مخاطبین این سریال با یک مغازه دار روبرو می‌شوم که شاید بعد از یک روز سخت کاری با ورزش کشتی اوقاتش را سپری می‌کند. او می‌گوید که با ‌همسرو فرزندانم روزهـــــــــــای جــــــمـــــعــــــــــه بــــــــــه بـــــهــــــــــانــــــــــه دورهــــــــــم بــــــــــودن، ‌می‌نشینیم و این سریال را دنبال می‌کنیم.‌ علی محمدی درمورد این سریال گفت: شاید ۹۰درصد از مردم روزهای جمعه منتظر دیدن این سریال بودند. ‌این سریال طبق روایت قرآنی بوده و شاید علت اصلی استقبال از آن، داستان پیامبرانمان است.‌ وی افزود: گاهی اوقات دیالوگ ها از دستشان دررفته و ناخودآگاه مثل امروزی ادا شده است.

‌محمدی گفت: تولید اس ام اس‌ها ربطی به سریال ندارد، زیرا افرادی هستند که با مسائل الکی سریع اس ام ‌اس تولید می‌کنند و این ربطی به عدم یا توفیق این سریال ندارد. ‌وی افزود : دراین فیلم یک سری سوتی هایی دیده شد که فکر می‌کنم از دستشان خارج شده و به آن ‌توجه نداشته اند. اکبر نیکونیا یکی از معلمین ابتدایی نظرش را درمورد این سریال اینگونه بیان کرد: ‌یکی از سریال‌های موفق ۳۰ سال گذشته، همین سریال "یوسف پیامبر" بوده است وبه اندازه ای موفق بوده که ‌بیننده را جذب خود کرده به طوری که بیننده درزمان پخش، میخکوب این سریال شده است.‌ وی درمورد وفاداری قصه این سریال به قرآن گفت: سلحشور تحقیقا موفق شده این سریال را به همان شکلی که روی داده، منعکس ‌کند و بیننده آن را باور کند.  وی بازی ریاحی درنقش زلیخا را روان و زیبا تـــوصــیـــف کـــرد و ادامـــه داد: بـــازی ایــشـــان در ایـــن نــقـــش، قابل ‌قبول است و بیننده قبول می‌کند که واقعا ریاحی مختص این نقش بوده است‌.‌ نیکونیا افزود: این سریال واقعیت ها را منعکس کرده و اینکه به آن شکل بوده یا نبوده، به خود کارگردان برمی‌گردد.‌ بهرام سعیدی مهندس متالوژی دراین ارتباط گفت: یکی از بزرگترین ضعف‌های این سریال، دیالوگ‌ها و بازیگران ‌آن هستند که نتوانستند با مخاطب ارتباط برقرار کنند. ‌وی گفت: شاید علت استقبال، فقط وجود داستان قرآنی باشد وگرنه ضعف انتخاب بازیگرو همین‌طور ساختار و ‌کارگردانی آن و حضور بازیگران بی تجربه درکنار بازیگران بـاتـجـربه باعث شده که اوج بازیگری بازیگران ‌باتجربه زیرسوال بـرود و هـمـه بـاهـم یکـدسـت شوند که این کار، ضعیف درآمده است.  سعیدی در مـورد بازیگر اصلی این سریال (حضرت یوسف) گفت: ازبازیگرمنطبق با شخصیت حضرت یوسف استفاده نشده ‌است.  ‌وی درمورد دیگر شخصیت های این سریال گفت: شخصیت پردازی در این سریال به درستی رعایت نشده واگر ‌از بـازیـگران باتجربه بیشتر استفاده می‌کردند مطمئنا با استقبال روبه‌رو می‌شد ‌البته این سریال می‌توانست بهتر از اینها هم باشد.